ΑΠΟΤΟΜΗ ΤΙΜΙΑΣ ΚΕΦΑΛΗΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΒΑΠΤΙΣΤΟΥ - 2010

Αποσπάσματα από τη χθεσινή θεία Λειτουργία στον Ι. Ν. Αγ. Διονυσίου του Αρεοπαγίτου.

πλάνα από τη μετάδοση της ΕΡΤ

ΤΟΥ ΑΗ ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΥ ΝΗΣΤΕΥΤΗ

Η αποτομή της τίμιας Κεφαλής του Αγίου ένδοξου Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου (29 Αυγούστου)

Η γιορτή στη Δύση γιορταζόταν ήδη από τον Δ' αιώνα, στην ανατολή φαίνεται πώς καθιερώθηκε πριν από τον Ζ' αιώνα. Τοποθετήθηκε στις 29 Αυγούστου σε σχέση με την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου). Η Ύψωση είναι όπως η Μεγάλη Παρασκευή, όπου γίνεται ανάμνηση του Πάθους του Κυρίου. Πριν, λοιπόν, από τον μαρτυρικό θάνατο του Κυρίου προηγείται ο μαρτυρικός θάνατος του Προδρόμου και γίνεται έτσι Πρόδρομος και στον θάνατο Του.

Τα στιχηρά και το Δοξαστικό του Εσπερινού, καθώς και των Αίνων (από την περυσινή μας ανάρτηση).

Η ΠΙΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΜΕΝΗ ΓΥΝΑΙΚΑ

Η μορφή της Παναγίας ενέπνευσε και εμπνέει όσο καμιά άλλη τους Ελληνες δημιουργούς

Εφημερίδα Καθημερινή 15-8-2001

Της Γιώτας Συκκά

Στην τέχνη υπάρχουν διάφορα πρόσωπα και θέματα που σηματοδοτούν κάτι συγκεκριμένο• τη φυγή, την αντίσταση, τον έρωτα, τον καημό. Ο τύπος φερ' ειπείν του απόκληρου συνήθως απεικονίζει την αμφισβήτηση, το φευγιό, τον αποχωρισμό, ενώ της μάνας δεν έχει τη στενή έννοια που όλοι ξέρουμε αλλά και της αγαπημένης ή της ερωμένης.

Υπάρχει όμως ένα πρόσωπο που καθρεφτίζει πολλά μαζί και είναι από τα πιο τραγουδισμένα, τόσο στη δημοτική παράδοση όσο και στις μέρες της βιομηχανικής μουσικής παραγωγής. Σηματοδοτεί συμπεριφορές και καταστάσεις και δεν είναι τυχαίο ότι το ίδιο ακριβώς πρόσωπο αντιπροσωπεύει πολλά και στην πραγματική ζωή.

Τέλειο πρότυπο

Για το ελληνικό τραγούδι λοιπόν η Παναγία είναι ό,τι για τους περισσότερους Ελληνες: μάνα, αδερφή, ερωμένη, προστάτις, θεραπεύτρια, η αγνή γυναίκα, το τέλειο σε άλλες περιπτώσεις πρότυπο. Η πιο τραγουδισμένη γυναίκα, σε χαρές και λύπες. Λαϊκή μούσα που 'χει να κάνει με νανουρίσματα, μοιρολόγια, γάμους και αρρώστιες, γέννες, εθνικές αναταραχές και παρακλίσεις γενικότερα.

Χαρά που τό 'χουν τα βουνά/τα κάστρα περηφάνια/γιατί γιορτάζει η Παναγιά/γιορτάζει η πατρίδα/. Kι αν αυτό αφορά το 1821, υπάρχουν άπειρα άλλα τραγούδια για τη γέννηση όπως: «Kυρά Θεοτόκο/εκοιλοπόνα/ εκοιλοπόνα/και παρεκάλιε:/ βοηθήστε με/αυτή την ώρα/τη βλογημένη/και δοξασμένη:/ μαμμή να πάτε/μαμμή να φέρτε!/

Ζαχαροκοίμητη

Στα νησιώτικα τραγούδια η Παναγία δεν αναφέρεται μόνο με τον όνομά της αλλά και με άλλους τίτλους που της έχουν δοθεί π.χ. «Kόρη ζαχαροκοίμητη και μελιτοξυπνούσα/τάζω της Παναγιάς κερί και του Χριστού λιβάνι» ή «Τα δυό μας συμφωνήσαμε να γίνουμε ζευγάρι/με του Χριστού τη δύναμη της Παναγιάς τη χάρη».

Ομως, και στο λαϊκό μας τραγούδι υπάρχουν άπειρα παραδείγματα, με κυριότερο την πασίγνωστη «Συννεφιασμένη Kυριακή» του Βασίλη Τσιτσάνη «μοιάζεις με την καρδιά μου/που έχει πάντα συννεφιά/Χριστέ και Παναγιά μου».

Προστάτις

Προστάτις και παρηγορήτρα για τη μουσική δημιουργία και τους στιχουργούς της δεκαετίας '50-'60 κυρίως, όπου το πρόβλημα της φτώχειας ήταν έντονο όπως και της ξενιτιάς. «Εγω είμαι εργατόπαιδο/μα έχω ψυχή μεγάλη/είμαι παιδάκι του λαού/της Παναγιάς και του θεού/και με θερμή αγκάλη» τραγούδησε ο Πάνος Γαβαλάς σε στίχους του K. Βίρβου και μουσική του Απόστολου Kαλδάρα.

Ο K. Βίρβος όπως και ο Στέλιος Kαζαντζίδης έχουν αναφερθεί πολλές φορές στο πρόσωπό της: «Μάνα κι αγάπη μου καλή/πάτε κι ανάφτε ένα κερί/στης Παναγιάς τη χάρη», αλλά και ο Γιώργος Νταλάρας σε στίχους και πάλι του Βίρβου: «δε ζητάω Παναγιά μου να με κάνεις πλούσιο/να 'χω μόνο την υγειά μου και τον επιούσιο».

Με το πέρασμα των χρόνων οι αναφορές δεν θα μπορούσαν να είναι όπως εκείνες της μεταπολεμικής Ελλάδας, που είχε άλλες προτεραιότητες. Ο επιούσιος στα χρόνια της δεκαετίας του '70, για άλλους είχε διαφορετική μορφή: «Ενα πρωινό η Παναγιά μου/θά 'ρθει να με βρει στην ακρογιαλιά/πέλαγο γλυκό τα όνειρά μου»...

Kι αν η Μαρίζα Kωχ την έφτασε ώς την Γιουροβίζιον, οι ποιητές μας, με πρώτο και καλύτερο τον Γκάτσο αλλά και τον Ελύτη, την τίμησαν με σεβασμό. Ο Νίκος Γκάτσος έγραψε πολλά τραγούδια όπως το «Μια Παναγιά, μιαν αγάπη έχω κλείσει/σε ερημοκκλήσι/αλαργινό» που μελοποίησε ο Μάνος Χατζιδάκις, όπως και την «Παναγία των Πατησίων» (από την «Πορνογραφία») όπου η ηρωίδα αφού εξηγεί τα πάθη στο τραγούδι και την επιλογή της να παντρευτεί ένα συνταξιούχο, καταλήγει: «κι όλοι μου λέγανε σε γιορτές σε γάμους και βαφτίσια/εσύ θα γίνες Παναγιά μια μέρα στα Πατήσια».

Μα μήπως και ο Μίκης Θεοδωράκης δεν έγραψε στον «Kαβαλάρη τ' ουρανού» από τη «Μαγική πόλη» (το παλικάρι/θα 'ρθει το βράδυ στις εννιά/βοήθα Χριστέ και Παναγιά) ή στο «Χρυσοπράσινο φύλλο» του Λεωνίδα Μαλένη, που μελοποίησε δεν εκφράζει τον καημό για τη «γη της πικραμένης Παναγιάς»;

Kαι βέβαια σε ποίηση Τάσου Λειδαδίτη το πολυτραγουδισμένο «Εφυγες και κλαίει ο άνεμος, το κύμα/κλαίνε τ' άστρα και η νυχτιά/κλαίει η μάνα μου στο μνήμα/κλαίει, κλαίει και η Παναγιά».

Ο Σταύρος Ξαρχάκος με τη βοήθεια του Ν. Γκάτσου έκανε επιτυχία με την «Ασπρη μέρα» («Θα γυρίσω Παναγιά/έχε γεια/μην κλαις/στο μαράζι/ μάθε φυλαχτό να μην κρεμάς) ενώ ο Μάνος Λοΐζος σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου τα πασίγνωστα «Δέκα Παλικάρια».

Τα... καψουροτράγουδα

Kι αν όλες αυτές οι αναφορές στο πρόσωπο της Παναγιάς είναι φυσικές από τους ποιητές μας και τους μεγάλους δημιουργούς του έντεχνου τραγουδιού, υπάρχει και η άλλη πλευρά του τραγουδιού που την... οραματίστηκε με τον τρόπο της. Πρώτος και καλύτερος ο Τόλης Βοσκόπουλος με την πασίγνωστη «Ξανθή αγαπημένη Παναγιά». Μέχρι και τη δεκαετια του '80 ήταν πολλά τα καψουροτράγουδα που την επικαλέστηκαν. Ο Τάκης Μουσαφίρης άλλωστε δεν το έκρυβε αντιθέτως δήλωνε ότι το «Παναγιά μου ένα μωρό» έκανε πλούσιο και τον ίδιο και τη Δούκισσα.

Ομως και οι ελπιδοφόροι τραγουδοποιοί του '80 (Στ. Kραουνάκης με την Λ. Νικολακοπούλου) την επικαλέστηκαν πολύ αργότερα, «αγάπη μου λατρεία μου/κουβέντα κι ιστορία μου/δικό μου πεπρωμένο/Χριστέ και Παναγία μου/στην πρώτη απεργία μου/μαζί σου κατεβαίνω».

Στη δεκαετία του '90 οι στίχοι με αναφορές στην Παναγία περιορίστηκαν. Αντιθέτως αυξήθηκαν εκείνοι στο πρόσωπο του Θεού ή του Χριστού. «Λάβα μου λάβα μου/δάκρυ από Χριστό» τραγούδησε το 1997 η Αλκηστις Πρωτοψάλτη και πρόσφατα ο Νίκος Ζούδιαρις, αγωνιώντας τίνος πόρτα να χτυπήσει τώρα που θα αποδημήσει, έγραψε «την ψυχούλα μου να αφήσω/πέστε μου σε ποιον θεό». Το κενό καλύπτουν με το παραπάνω οι «Παπαροκάδες» βέβαια. Βοήθειά μας!

ΜΙΚΡΗ ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ 2010

Η Μικρή Παράκληση που πραγματοποιήθηκε απόψε, Τετάρτη 4 Αυγούστου 2010, στο παρεκκλήσι της Μητροπόλεως Αθηνών.

Από τη μετάδοση των μεσαίων κυμάτων της ΕΡΑ.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ 2010

Η Ακολουθία του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνα, που εψάλλη σήμερα Τρίτη 3 Αυγούστου 2010 στον Ιερό Ναό Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου.

Ψάλλουν μέλη της χορωδίας της Μητροπόλεως, υπό την διεύθυνση του κ. Αλέξη Κατσαρού.

Από τη μετάδοση του Ραδ. σταθμού της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Ω ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΓΕΝΟΥ ΜΕΣΙΤΡΙΑ...

Η Παναγία είναι η ελπίδα των απελπισμένων, η χαρά των πικραμένων, το ραβδί των τυφλών, η άγκυρα των θαλασσοδαρμένων, η μάνα των ορφανεμένων.
Η θρησκεία του Χριστού είναι πονεμένη θρησκεία, ο ίδιος ο Χριστός καρφώθηκε απάνω στο ξύλο: και η μητέρα του η Παναγία πέρασε κάθε λύπη σε τούτον τον κόσμο.
Γι' αυτό καταφεύγουμε σε Κεiνη που την είπανε οι πατεράδες μας: «Καταφυγή», «Σκέπη του κόσμου», «Γοργοεπήκοο», «Γρηγορούσα», «Οξεία αντίληψη», «Ελεούσα», «Οδηγήτρια», «Παρηγορίτισσα» και χίλια άλλα ονόματα, που δεν βγήκανε έτσι απλά από τα στόματα, αλλά από τις καρδιές που πιστεύανε και που πονούσανε.
Μονάχα στην Ελλάδα προσκυνιέται η Παναγία με τον πρεπούμενο τρόπο ήγουν με δάκρυα με πόνο και με ταπεινή αγάπη. Γιατί η Ελλάδα είναι τόπος πονεμένος,χαροκαμένος, βασανισμένος από κάθε λογής βάσανο. Κι από τούτη την αιτία το έθνος μας στα σκληρά τα χρόνια βρίσκει παρηγοριά και στήριγμα στα αγιασμένα μυστήρια της ορθόδοξης θρησκείας μας, και παραπάνω από όλα στο Σταυρωμένο το Χριστό και στη χαροκαμένη μητέρα του, που πέρασε την καρδιά της σπαθί δίκοπο.
Σε άλλες χώρες τραγουδάνε την Παναγία με τραγούδια κοσμικά, σαν νάναι καμιά φιληνάδα τους, μα εμείς την υμνολογούμε με κατάνυξη βαθειά, θαρρετά μα με συστολή, με αγάπη μα και με σέβας,σαν μητέρα μας μα και σαν μητέρα του Θεού μας.
Ανοίγουμε την καρδιά μας να τη δει τι έχει μέσα και να μας συμπονέσει. Η Παναγία είναι η πικραμένη χαρά της Ορθοδοξίας, «το χαροποιόν πένθος», «η χαρμολύπη» μας, «ο ποταμός ο γλυκερός του ελέους», «ο χρυσοπλοκώτατος πύργος και η δωδεκάτειχος πόλις».

Φώτης Κόντογλου

Ακούστε μέρος από τον Μέγα Παρακλητικό Κανόνα από τη Μητρόπολη Αθηνών στα μέσα της δκαετίας '80. Χοροστατεί ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ.

φωτο: Η Υπεραγία Θεοτόκος, εικόνα από τον Ι. Ναό Αγ. Θεοδώρου του Τήρωνος - Ρώμης

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΗ ΡΑΣΤΩΝΗ (4)

Τα Λειτουργικά σε ήχο α' , όπως τα απέδωσαν οι χοροί της Μητροπόλεως υπό τη διεύθυνση του κ. Αλέξη Κατσαρού.